دستورالعمل آماده سازی داده های مکانی مقیاس 1:2000
دستورالعمل آماده سازی داده های مکانی مقیاس 1:2000 برای تشکیل پایگاه داده توپوگرافی (TDB)
کمیته استانداردهای اطلاعات توپوگرافی رقومی – شهریور 1387
دستورالعمل آماده سازی داده های مکانی مقیاس 1:2000 برای تشکیل پایگاه داده توپوگرافی (TDB) یکی از مهمترین و پایه ای ترین دستورالعمل های استاندارد سازی در زمینه نقشه برداری و سیستم های اطلاعات مکانی می باشد.
استانداردسازی در زمینه نقشه برداری و سیستم های اطلاعات مکانی از وظایف سازمان نقشه برداری کشور محصوب می شود، که توسط کمیته استانداردسازی اطلاعات توپوگرافی یا با هماهنگی آن صورت می گیرد.
برای حفظ هماهنگی و همگامی با پیشرفت های ملی و جهانی، استانداردهای تدوین شده در مواقع لزوم مورد تجدید نظر قرار خواهند گرفت و پیشنهادها هنگام تجدید نظر مورد توجه قرار می گیرند.
توسعه سریع سیستم های اطلاعات مکانی (Geospatial Information System – GIS) باعث گردیده که کشورها به منظور تسهیل ایجاد این نوع سیستم ها و جلوگیری از دوباره کاری، نسبت به هماهنگی های ملی اقدام نمایند.
با توجه به اینکه پایگاه داده توپوگرافی (TDB)، لایه زیربنایی GIS را تشکیل می دهد، بنابراین، سرمایه گذاری برای ایجاد آن در سطح ملی و با مشخصات کیفی و ساختاری مناسب می تواند برای تمام کاربران مفید باشد.
این پایگاه با دیدگاه توپوگرافی طراحی می گردد و ساختار آن طوری در نظر گرفته می شود که نقطه شروع مناسبی برای ایجاد سیستم های اطلاعات مکانی در حوزه های کاربری مختلف باشد.
به پردازش های انجام شده برای تبدیل « داده های مکانی و توصیفی جمع آوری شده» یا «نقشه های موجود» به پایگاه داده توپوگرافی، گاهی پردازش های GIS Ready اتلاق می گردد.
با توجه به اینکه در پروژه های مختلف ممکن است دو حالت از نظر داده ورودی رخ دهد، یعنی داده های مکانی و توصیفی تولید شده و نقشه های کارتوگرافی موجود. بنابراین باید این دوحالت توسط دستورالعمل های ذیربط پوشش داده شوند.
با توجه به اینکه مقیاس نقشه های پایه شهری در ایران 1:2000 است و درصد قابل توجهی از این نقشه ها بصورت رقومی تهیه شده اند، دستورالعمل حاضر نقشه های کارتوگرافی موجود را مبنا قرار میدهد.
لازم به ذکر است که روش ترجیحی عبارت است: از طراحی مراحل تولید به گونه ای که داده های مکانی و توصیفی تولید شده مستقیما برای تهیه پایگاه داده توپوگرافی TDB بکار رود. این روند در دستورالعمل حاضر پوشش داده نمی شود و به دستورالعمل مناسب خود ارجاع داده می شود.
با توجه به توضیحات فوق ذکر، نگارش های بعدی این دستورالعمل موضوع ایجاد سیستم اطلاعات مکانی از ورودی فایل های فتوگرامتری (تبدیل) را نیز پوشش خواهد داد و محصول کارتوگرافی به عنوان خروجی جانبی مد نظر خواهد بود.
دستورالعمل آماده سازی داده های مکانی مقیاس 1:2000 برای تشکیل پایگاه داده توپوگرافی (TDB) که به اختصار دستورالعمل GIS Ready نامیده شده است، سعی داشته تا کلیدی ترین مراحل تهیه داده های توپوگرافی را که معمولا از داده ها و نقشه های رقومی از قبل تهیه شده یا نقشه های رقومی جدید که به روشهای مختلف تهیه شده است آموزش دهد.
در فهرست مطالب این دستورالعمل می خوانیم
- پیشگفتار و مقدمه
- تعاریف و اختصارات (که شامل تعاریف کلمات بسیار مهم در تهیه داده می باشد و در تمام زمینه های تهیه داده قابل استفاده هستند. این کلمات شامل:
3- گره (Node)
4- شبه گره (Pseudo Node)
- کلیات و گردش کار (که شامل توضیحاتی در خصوص آماده سازی داده ها به صورت کلی و همچنین مراحل اصلی آماده سازی داده ها برای ورود به سیستم اطلاعات مکانی می باشد. این مراحل بر طبق فهرست آورده شده به شرح زیر است:
– تمیز کردن داده ها یا Clean کردن شامل: حذف Pattern، رفع ردشدگی و نرسیدگی (Overshoot & Undershoot)، کنترل سر آزاد المان و عمود یا موازی بودن خطوط عوارض، کنترل انطباق لبه ها، حذف Gap و Silver ، حذف المانهای تکراری، شناسایی و رفع خطوط «خودمتقاطع»، یکپارچه نمودن عوارض خطی و سطحی
- جدول عارضه
- منابع و ماخذ
- پیوست ها که شامل:
– فهرست الفبایی کلیه عوارض مورد استفاده
– فهرست عوارض برحسب طبقه بندی
– توضیحات تکمیلی در خصوص نرم افزار مورد استفاده
– و در انتها تمامی جداول عارضه با جزییات
امیدوارم تمامی دوستان نقشه بردار و تمامی عزیزانی که در حوزه تهیه داده، فعالیت می کنند این دستورالعمل را مطالعه کنند و در فرایند تهیه داده ها از آنها استفاده کنند.
1- در کلیات دستورالعمل GIS Ready هدف از تدوین آن را ارائه دستورالعمل های فنی لازم جهت آماده سازی نقشه های 1:2000 شهری و غیرشهری در قالب پایگاه داده توپوگرافی مقیاس 1:2000 (GIS Ready) عنوان کرده است.
فرمت فایل خروجی این فرایند، Shape File دو بعدی است.لذا کاربران مجازند با رعایت محدودیتهایی که در این دستورالعمل قید شده است نسبت به بکارگیری نرم افزار و ابزاری که مناسب برای تولید محصول خود تشخیص می دهند، اقدام نمایند.
2- فایل های ورودی برای تهیه پایگاه داده توپوگرافی در این دستورالعمل فایل های کارتوگرافی شده، در مقیاس 1:2000 تحت فرمتهای MicroStation و AutoCAD که توسط سازمان نقشه برداری تهیه شده است می باشند.
3- نکته ای که در کلیات این دستورالعمل ذکر شده و دارای اهمیت می باشد این است که گروه کاری در مدل سازی و طبقه بندی عوارض پایگاه داده، دیدگاه توپوگرافی را در نظر گرفتند، ولی بعضی از نیازیهای ارگانهای زیر را نیز که می توانست بر ارزش افزوده، این محصول بیافزاید و کارائی آن را بالا ببرد مورد توجه قرار گرفته اند.
1- وزارت کشور (شهرداری ها و استانداری ها)
3- معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری
4- سازمان خدمات شهری مانند برق، آب و فاضلاب و گاز
4- با توجه به اینکه تولید پارسل دارای پیچیدگی های خاصی است و نیاز به بازدید زمینی یا بررسی مستنداتی از قبیل سند ثبتی، طرح تفضیلی، طرح جامع و … دارد، بنابراین، عملیات GIS ready شامل موضوع تولید پارسل نخواهد بود.
5- در صورتی که کاربر به این اطلاعات نیاز داشته باشد، طبق دستورالعمل فنی توافقی بین کارفرما، ناظر و مجری، با در نظر گرفتن زمان و هزینه اضافی، اقدام گردد.
6- سیستم مختصات فایل های Shape باید از سیستم مختصات نقشه اولیه تبعیت کند.
7- نوع Code Page فونت فارسی استفاده شده در جداول توصیفی از نوع Unicode باشد.
8- کلیه عوارض بصورت دو بعدی ویرایش می شوند.
9- برخی از عوارض خطی، مانند آبریز ویرایش نمی شوند.
10- چون داده های ورودی مورد اشاره در این دستورالعمل، فایل های کارتوگرافی هستند، بنابراین ارتفاع عوارض قابل اتکا نبوده و جهت ساخت مدل ارتفاعی رقومی بهتر است از مدل های فتوگرامتری استفاده شود.
11- نیازی به کم کردن تعداد Vertex عوارض ارتفاعی (منحنی میزان، آبریز و غیره ) نیست.
12- منحنی های میزان باید به صورت دوبعدی Clean شوند و محل های بریدگی ناشی از قرارگرفتن عدد ارتفاع حذف گردند. (منحنی ها می باید یکپارچه شوند.)
13- عوارضی مانند دیوار، سیم خاردار و … که سازنده محدوده سایر عوارض (مانند منطقه کارخانه) هستند، باید پس از تشکیل عارضه مورد نظر، در لایه خودشان بصورت دو بعدی نگهداری شوند.
14- پلیگون ساختمانهایی که در هنگام مشاهده از بالا، دارای حالت پلکانی یا پیش رونده می باشند، باید به گونه ای تشکیل گردند که بزرگترین سطح زیربنا (Foot Print) را نمایش دهند. بنابراین، باید نسبت حذف سایر المانهای نمایانگر نیم طبقه، حالت پلکانی یا خرپشته اقدام نمود.
15- با توجه به اینکه داده های ورودی کارتوگرافی شده می باشند و در برخی موارد محدوده عوارض سطحی پترن(Pattern) شده در آنها حذف گردیده اند، بنابراین لازم است محدوده ها با توجه به پترن، Text تبدیل و عوارض موجود مجدداَ ترسیم یا بازسازی شوند.
یادآوری: در تمیز کردن و ساختن عوارض سطحی، بایستی تمامی لایه ها روشن باشند و از همه اطلاعات مودر نیاز (از جمله لایه 62 و پترن های کارتوگرافی استفاده شود.
16 -ترسیم محور معابر با دیدگاه توپوگرافی صورت میگیرد و بحث آنالیز شبکه مطرح نمی باشد. این محورها می توانند به عنوان مبنای ایجاد شبکه بکار گرفته شوند. نام معبر به محور ترسیم شده منتسب می شود.
نکات زیر در خصوص محور معابر می باید مد نظر قرار گیرند.
– محور برای عارضه «پل» ترسیم نمی شوند و نام پل به تمامی المانهای تشکیل دهنده آن با مشخصات کارتوگرافی (2،0،0،8) ترسیم شده اند الصاق می گردد.
– محور معابر بصورت پیوسته از Node تا Node ترسیم شود و نام معبر در جدول توصیفی آن ثبت گردد.
– لازم به ذکر است که با توجه به بند شماره 2-22، لایه ها بصورت جداگانه پاکسازی می شوند.
– طبقه بندی محور راه ها مشابه طبقه بندی دستورالعمل 1:2000 موجود است، یعنی:
آزادراه
بزرگراه
راه آسفالته
راه شوسه
خیابان اصلی
خیابان فرعی (کوچه)
راه جیپ رو
راه مالرو
میدان
– با توجه به اینکه راه مالرو به صورت تک خطی است، بنابراین خط مذکور به عنوان محور راه مالرو تقی شود.
– در تقاطع های غیر هم سطح باید محور معبر زیرگذر، با وجود آنکه مشاهده نمی شود، بصورت فرضی وصل گردد.
– در خصوص مسیرهائی که فاصله بین دو باند رفت و برگشت آنها خیلی زیاد است:
اگر فاصله بین دو باند به قدری زیاد باشد که بصورت دو مسیر مختلف استنباط شوند، محورها بصورت مستقل ترسیم گردند.
اگر فاصله کم باشد، بطوری که مفهوم یک راه پیوسته حفظ گردد، فقط یک محور در وسط ترسیم شود.
17- برای فراهم ساختن امکان برچسب گذاری (Labeling) خودکار، برای عوارضی از قبیل کوه یا محله که دارای محدوده مشخص و معینی نمی باشند، در جدول اطلاعات توصیفی مربوط به «برچسب نام عارضه» فیلدی تحت عنوان «نام» پیش بینی شده است. فیلد مزیور به نقطه ای که بطور تقریبی نمایانگر آن عارضه باشد منتسب می گردد.
18- طبق دستورالعمل فتوگرامتری و کارتوگرافی نقشه های 1:2000، برای گویا کردن بعضی عوارض سطحی (مانند موتورخانه آب) از نماد همان عارضه استفاده می گردد و نماد دال محدوده قرار می گیرد.
از آنجایی که این نماد صرفا نقش گویا کردن دارد و معرف موقعیت خود عارضه نیست. بنابراین، بعد از تشکیل پلیگون باید نسبت به حذف نماد فوق الذکر اقدام نمود.
لازم به یادآوری است که نمادهایی که به تنهایی معرف موقعیت عارضه مورد نظر هستند (مانند نماد یک موتورخانه آب کوچک نقطه ای) به قوت خود باقی بوده و نباید حذف شوند. به عبارتی دیگر نمادهای عوارض سطحی حذف شوند ولی نمادهای نقطه ای به شکل نقطه نگهداری شوند.
19- هدف از دستورالعمل حاضر تولید پایگاه داده توپوگرافی برای انجام تحلیل های دو بعدی توسط کاربران می باشد، لذا عوارض ترکیبی نظیر Group Hole تولید نشده اند و این امر بر عهده کاربران گذاشته شده است تا با توجه به نوع کاربرد اقدام نمایند.
داخل جنگل احتمال دارد که زراعت وجود داشته باشد. در بعضی از کاربردها محدوده این زراعت از داخل محدوده جنگل کسر می شود ولی در کاربردهای دیگر نیازی به این کار نیست.
20- در هنگام ورود اطلاعات توصیفی دقت شود که بین کلماتی که باید جدا از هم باشند، یک فاصله قرارداده شود. به طور مثال برای فیلد «نوع دکل مخابراتی» گزینه «رادیو تلوزیونی» به صورت دو واژه جدا آورده شود.
21- در پایان کار باید سه پوشه نقطه ای، خطی و سطحی به نام های (Area, Line, Point) ایجاد و فایل های Shape مربوط به هر کدام در پوشه ذیربط قرار گیرد.
همچنین Shape فایل های تولید شده باید فقط دارای فیلدهای تعریف شده در جداول و فیلدهای الزامی FID و Shape باشند سایر فیلدهای اضافی حذف گردند. در صورتی که نرم افزار بکاررفته، فیلدهای اضافی را الزام می نماید، ذخیره این فیلدها در فایل Shape بلامانع است.
22- در بحث یکپارچه سازی عوارض خطی، از تقاطع تا تقاطع، فقط المان های موجود در یک لایه مورد بحث می باشند و تقاطع با عوارض لایه های دیگر مد نظر نیستند. بطور کلی توپولوژی تمامی عوارض، اعم از خطی و سطحی، در یک لایه در نظر گرفته شده اند وارتباط بین لایه ها مد نظر نمی باشند.
23- در مواردی که چند پلیگون در داخل یک پلیگون آورده شده باشند (مانند کتابخانه و ساختمان منفرد در داخل یک دانشگاه) باید هر کدام از عوارض داخلی در لایه خود قرار گرفته و عارضه اصلی (دانشگاه) نیز در لایه مربوط به خود قرار داده شود. توجه شود که نباید پلیگون ها از هم Subtract شوند.
24- برای عوارضی که دارای یک محدوده بسته بوده و داخل این محدوده ساختمان هایی با کاربری های مختلف وجود دارند، باید یک پلی گون بسته به عنوان محدوده عارضه ترسیم گردد و اطلاعات توصیفی، مطابق جداول از پیش طراحی شده به پلی گون مربوط متصل گردد.
برای ایجاد عارضه ای بنام دانشگاه تهران، ابتدا محدوده بیرونی دانشگاه بصورت یک پلیگون بسته در لایه «دانشگاه» ترسیم و اطلاعات توصیفی مربوط به آن منتسب گردد.
در مورد ساختمان های داخل دانشگاه مطابق دستورالعمل، ساختمان کتابخانه به لایه کتابانه، ساختمان مسجد یه لایه مسجد، ساختمان دانشکده به لایه ساختمان (زیرا لایه ای برای “دانشکده” وجود ندارد) منتقل و اطلاعات توصیفی مربوط منتسب گردد.
توضیح 1: طبقه بندی ساختمان های داخل محدوده مورد نظر بشرطی امکان پذیر خواهد بود که روی نقشه کارتوگرافی گویا شده باشند.
توضیح2: اگر ساختمان درون محدوده در فهرست عوارض موجود نباشد یا عارضه ساختمان آورده خواهد شد، مانند «دانشکده» در مثال فوق که «ساختمان» آورده شده است.
25- به منظور مدل کردن برخی عوارض سطحی Complex، که از نظر مفهومی دارای دو حالت زیر می باشند، بایستی متناسب با نوع عارضه تصمیم مقتضی اتخاذ گردد:
حالت اول: در این حالت، عارضه مورد نظر در قالب یک ساختمان خلاصه شده است، بنابراین عارضه مزبور بصورت «ساختمان» آورده می شود.
حالت دوم: عارضه بصورت مجموعه ای از ساختمان ها، تاسیسات و محوطه در داخل یک محدوده مشخص واقع شده است. در این حالت عارضه بعنوان «محدوده» آورده می شوند. در بخش «توضیحات» مربوط به جدول مشخصات این نوع عوارض، به بند حاضر ارجاع داده شده است.
دانشگاه آزاد (تهران، نبش انقلاب و فلسطین) بصورت «دانشگاه» و دانشگاه تهران (تهران، نزدیک میدان انقلاب) بصورت «منطقه دانشگاهی» آورده می شود.
26- عوارض ثانویه ای که در فایل اولیه وجود ندارند باید در مرحله GIS Ready، با توجه به فهرست عوارض (پیوست الف) ساخته شوند و اطلاعات توصیفی مربوط به آنها وصل گردد. نمونه هایی از این عوارض عبارتند از: محور راه های قید شده در بند 16، و محدوده پلیگون های گویا شده در بند 24 و …
27- ویژگی های فرمت Shape: به علت امتیازاتی که در زیر به آنها اشاره می شود فرمت Shape به عنوان فرمت ارائه فایلهای GIS ready اختیار گردیده است.
-
- ساختاری ساده و بسیار متداول
- موجود بودن اطلاعات توصیفی به همراه نقشه
- امکن ارائه از طریق شبکه جهانی (اینترنت)
- امکان انجام تحلیل های GIS روی آن توسط بعضی از نرم افزارها
- امکانات در دسترس برای تبدیل به سایر فرمتها
- پشتیبانی اغلب نرم افزارهای GIS از این فرمت
نمونه جداول در دستورالعمل
و در آخر نمونه جداول ارائه شده در این دستورالعمل را با هم می بینیم.
- نام فایل : دستورالعمل آماده سازی داده های مکانی مقیاس 12000 برای تشکیل پایگاه داده توپوگرافی TDB
- مرجع فایل : سازمان نقشه برداری کشور
- تولید شده توسط : کمیته استانداردهای اطلاعات توپوگرافی رقومی سارمان نقشه برداری کشور
- فرمت فایل : PDF
- حجم فایل : 1/79 مگابایت
پسورد فایل : ندارد گزارش خرابی لینک
درباره عباس شیرزاد چناری
عباس شیرزاد چناری هستم فارغ التحصیل رشته نقشه برداری در مقطع کارشناسی، و 15 سال فعالیت در حوزه نقشه برداری بناها و محوطه های تاریخی و همچنین کارتوگرافی و تولید نقشه های استاندارد
نوشته های بیشتر از عباس شیرزاد چناری
دیدگاهتان را بنویسید