کتابشناسی تاریخ کارتوگرافی
فهرست مطالب
نقشهها امروزه مثل اشیاء معمولی و اشکال جغرافیایی هستند که در ذهن ما آنقدر شفاف شده اند که تصور دنیایی که در آن نمایش داده می شود چنین نباشد برای ما دشوار است. برای مثال، شکل قاره ای مانند آفریقا را بدون معطلی میشناسیم، چه روی نقشه، چه روی یک لیوان قهوه یا پشت سر نیمه تراشیده یک نوجوان.
وقتی دیدگاه استاندارد ما به چالش کشیده می شود، آشفته و عصبانی می شویم. مثلا اگر نقشه استرالیا را که در نیمکره جنوبی از کره زمین است در بالای آن نمایش دهیم، صدای خشم یک کلاس تاریخ دانشگاهی را برمی انگیزد.
اما این دیدگاه به این سادگی بدست نیامده است. تاریخچه نقشه برداری و تاریخچه توسعه آن یک داستان ساده از پیشرفت رو به جلو نیست و مطمعنا در آینده نیز بصورتی خواهد بود که هنوز در تصور ما نیست.
مقدمه
تاریخ کارتوگرافی (نقشه نگاری) در دو دهه گذشته متحول شده است، بطوریکه نقشه به طور سنتی توسط جغرافیدانان به عنوان “بازنمایی اشیاء در فضا” تعریف شده است، تعریفی که مستلزم سطح معینی از مطابقت فیزیکی است.
به گفته هارلی و وودوارد، که میگویند: «نقشهها بازنماییهای گرافیکی هستند که درک فضایی چیزها، مفاهیم، شرایط، فرآیندها یا رویدادها را در دنیای انسانی تسهیل میکنند».
این تعریف آدمی را از دیدن نقشه ها به عنوان بازنمایی های عینی فضای فیزیکی دور می کند و آنها را به عنوان اسناد انسانی با تمام سوگیری ها و نارسایی های همراهشان در نظر می گیرد. مصنوعاتی مانند نمودارهای کیهانشناسی خیالی، نقاشیهای منظره، و «نقشههای ذهنی» با این تعریف میتوانند نقشه در نظر گرفته شوند.
کارکرد این تعریف در گستردهترین شکل آن در نقشه نگاری در جوامع سنتی آفریقا، آمریکا، قطب شمال، استرالیا و اقیانوس آرام (جلد 2، کتاب 3 تاریخ نقشهنگاری) دیده میشود، که نمودارهای رویایی بومیان استرالیا را مورد بحث قرار میدهد.
آثاری همچون تقویمهای کیهانی مایاها و نقاشیهای شنی آیینی ناواهوها به معنای سنتی «نقشه» نیستند، اما روابط فضایی و مکانهای فردی از نظر معنوی را در بر میگیرند.
به طور سنتی، تاریخ کارتوگرافی (نقشه نگاری) تحت تسلط جغرافیدانان بود و به عنوان یک راه پیروزمندانه به سمت نقشه های دقیق و اندازه گیری شده امروزی، تلقی می شد. چنین داستانی با استفاده از ابزار دقیق، نظارت هوایی، نقشه برداری ماهواره ای و سیستم های اطلاعات جغرافیایی به اوج خود می رسد.
نقشههای قدیمی معمولاً به عنوان تقریبهای خام و ناشیانه فضای «واقعی» تلقی میشوند. نه اینکه نقشه تاریخ نگاران اولیه مشکل دار بوده است، بلکه با وجود تغییرات در جهت گیری این رشته، آثار کلاسیک، مانند کتاب های ریموند بیزلی (طلوع جغرافیای مدرن)، جورج کیمبل (جغرافیا در قرون وسطی)، و جان رایت (اطلاعات جغرافیایی زمان جنگهای صلیبی)، هنوز در بررسی دقیق نقشهها چیزهای زیادی برای آموزش به ما دارند.
کتابشناسی تاریخ کارتوگرافی و نقشه نگاری
از آنجایی که مورخان کارتوگرافی (نقشه نگاری) از دقت جغرافیایی به عنوان موضوع اصلی در نقشه، دور شده اند، در عوض نقشه ها را در خود نقشه بررسی می کنند.
در اینجا چند سوال مهم ذهن را به خود مشغول می کند:
- اینکه نقشه کش قصد داشت چه چیزی را نشان دهد؟
- آیا ممکن است که اندازه گیری اهمیت خاصی نداشته باشد و برخی ملاحظات دیگر، نقشه مورد نظر را شکل داده باشد؟
هارلی و وودوارد به این پرسشها در نقشه نگاری در اروپای ماقبل تاریخ، باستان و قرون وسطی و مدیترانه (جلد 1 تاریخ نقشهنگاری)، که در سال 1987 منتشر شد و تحقیقات بسیاری از محققان دهههای قبل را گرد هم میآورد، میپردازند. با توجه به تحقیقات رو به رشدی که پس از انتشار آن انجام شده است، به سختی می توان تأثیر آن را دست کم گرفت.
این کتاب همانطور که در فهرست زیر می بینید در مجموعه شش جلدی به چاپ رسیده است که جلد دوم آن شامل 3 مجموعه کتاب است.
The History of Cartography series
Volume 1, Cartography in Prehistoric, Ancient, and Medieval Europe and the Mediterranean, eds. J. B. Harley and David Woodward (1987)
Volume 2, Book 1, Cartography in the Traditional Islamic and South Asian Societies, eds. J. B. Harley and David Woodward (1992)
Volume 2, Book 2, Cartography in the Traditional East and Southeast Asian Societies, eds. J. B. Harley and David Woodward (1994)
Volume 2, Book 3, Cartography in the Traditional African, American, Arctic, Australian, and Pacific Societies, eds. David Woodward and G. Malcolm Lewis (1998)
Volume 3, Cartography in the European Renaissance, ed. David Woodward (2007)
Volume 4, Cartography in the European Enlightenment, eds. Matthew Edney and Mary Pedley (2019)
Volume 5, Cartography in the Nineteenth Century, ed. Roger J. P. Kain (in preparation)
Volume 6, Cartography in the Twentieth Century, ed. Mark Monmonier (2015)
مجموعه تاریخ نقشه نگاری ای کارتوگرافی
جلد 1، نقشه نگاری در اروپای پیش از تاریخ، باستان و قرون وسطی و مدیترانه، ویرایش. جی بی هارلی و دیوید وودوارد (1987)
جلد 2، کتاب 1، نقشه نگاری در جوامع سنتی اسلامی و جنوب آسیا، ویرایش. جی بی هارلی و دیوید وودوارد (1992)
جلد 2، کتاب 2، نقشه نگاری در جوامع سنتی شرق و جنوب شرق آسیا، ویرایش. جی بی هارلی و دیوید وودوارد (1994)
جلد 2، کتاب 3، نقشه نگاری در جوامع سنتی آفریقا، آمریکا، قطب شمال، استرالیا و اقیانوس آرام، ویرایش. دیوید وودوارد و جی. مالکوم لوئیس (1998)
جلد 3، نقشه نگاری در رنسانس اروپایی، ویرایش. دیوید وودوارد (2007)
جلد 4، نقشه نگاری در روشنگری اروپا، ویرایش. متیو ادنی و مری پدلی (2019)
جلد 5، نقشه نگاری در قرن نوزدهم، ویرایش. راجر جی پی کین
جلد 6، نقشه نگاری در قرن بیستم، ویرایش. مارک مونمونیه (2015)
در ادامه می تونید کتابهای بالا را به تفکیک فصل دانلود کنید
جلد 1، نقشه نگاری در اروپای پیش از تاریخ، باستان و قرون وسطی و مدیترانه، ویرایش. جی بی هارلی و دیوید وودوارد (1987) رایگان
جلد 2، کتاب 1، نقشه نگاری در جوامع سنتی اسلامی و جنوب آسیا، ویرایش. جی بی هارلی و دیوید وودوارد (1992) رایگان
جلد 2، کتاب 2، نقشه نگاری در جوامع سنتی شرق و جنوب شرق آسیا، ویرایش. جی بی هارلی و دیوید وودوارد (1994) رایگان
جلد 2، کتاب 3، نقشه نگاری در جوامع سنتی آفریقا، آمریکا، قطب شمال، استرالیا و اقیانوس آرام، ویرایش. دیوید وودوارد و جی. مالکوم لوئیس (1998) رایگان
جلد 4، نقشه نگاری در روشنگری اروپا، ویرایش. متیو ادنی و مری پدلی (2019)
لینک دانلود این جلد از کتاب توسط سایت مرجع ارائه نشده است.
جلد 5، نقشه نگاری در قرن نوزدهم، ویرایش. راجر جی پی کین
لینک دانلود این جلد از کتاب توسط سایت مرجع ارائه نشده است.
معرفی چند کتاب مهم دیگر
از کتابهای دیگری که در زمینه تاریخ کارتوگرافی و نقشه نگاری گردآوری شده اند نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
البته به این موضوع نیز باید توجه کرد که تاریخ کارتوگرافی (نقشه نگاری) انقدر وسیع است که تاریخچه تک جلدی در این خصوص وجود ندارد.
به عنوان مثال تاریخچه کارتوگرافی کلاسیک لئو باگرو، که در سال 1966 توسط R. A. Skelton گردآوری شد، آخرین تلاش بود و اکنون به نظر میرسد که تاریخچه نقشهنگاری چند جلدی، که در بالا به آن اشاره شد، جایگزین آن باشد.
اما بهترین مقدمه کوتاه در این خصوص توسط نورمن جی دبلیو تروور است که اخیراً نسخه جدیدی از نقشههای خود را منتشر کرده و عنوان آن را به Maps & Civilization تغییر داده است. تروور ، یک جغرافیدان و نقشهبردار، در دوره مدرن است، تسلط او بر تکنیکهای نقشهسازی بسیار عالی و آگاهانه است.
این کتاب شامل یک ضمیمه مفید با واژه نامه اصطلاحات نقشه برداری است. کتاب «تصویر جهان:20 قرن نقشههای جهان» اثر پیتر ویتفیلد از ارزش علمی کمتری برخوردار است، اما مجموعهای عالی از تصاویر رنگی را در خود جای داده است.
کتاب مسطح کردن زمین جان اسنایدر: دو هزار سال پیش، پیش بینی نقشه یک کتاب کلی در مورد یک موضوع تخصصی تر را داشته است. اسنایدر به مسئله ابدی نمایش یک زمین کم و بیش کروی بر روی یک سطح مسطح می پردازد و راه حل های مختلفی را که پیدا شده است شرح می دهد.
این یک مقدمه عالی برای یک موضوع مهم در کارتوگرافی است، زیرا نوع طرح ریزی انتخاب شده می تواند ظاهر و معنای نقشه را به شدت تغییر دهد.
نقشه های انگلیسی کاترین دلانو اسمیت و راجر کین: تاریخچه به عنوان یک نمای کلی خوب از این زمینه عمل می کند، اگرچه موضوع آن محدود به نقشه های ساخته شده در انگلستان یا برای استفاده انگلیسی ها است. نویسندگان دیدگاهی جامع از نقشه کشی و استفاده از نقشه از قرون وسطی تا اوایل قرن بیستم ارائه داده اند و نقشهها را در بافت فرهنگی و سیاسی خود قرار میدهند.
کتاب نوآوری های نقشه برداری مفید: کتابچه راهنمای بین المللی شرایط نقشه برداری تا سال 1900، که توسط هلن والیس و آرتور رابینسون ویرایش شده است نیز به عنان یک کتاب مرجع وجود دارد.
این کتاب از مجموعه ای از مقالات مختصر در مورد اصطلاحات تشکیل شده است که هر کدام با کتابشناسی همراه است. دسته بندی های کلی شامل انواع نقشه ها، نقشه های مشاغل و فعالیت های انسانی، نقشه های پدیده های طبیعی، سیستم های مرجع و مفاهیم ژئودتیکی، نمادگرایی، تکنیک ها و رسانه ها، روش های تکثیر و اطلس ها می باشد.
یکی دیگر از کتاب های مرجع خوب، کتاب Who’s Who در تاریخچه کارتوگرافی است که به طور منظم به روز می شود، ویرایش شده توسط مری آلیس لوونتال. این کتاب در درجه اول راهنمای افرادی است که در این زمینه کار می کنند.
همچنین شامل یک بخش مقدماتی مفید، شامل کتابشناسی عمومی، فهرستی از مراکز تحقیقاتی مهم و مجموعه نقشه ها، و فهرستی از مجلات می باشد. از آنجایی که تاریخچه نقشه نگاری یک رشته بین المللی است، انتظار می رود بسیاری از این منابع به زبان هایی غیر از انگلیسی نیز وجود داشته باشند
مجلات و وب سایتها
مجلات و وب سایت ها که در خصوص کارتوگرافی (نقشه نگاری) و تاریخ آن به ارائه مطلب می پردازند نیز از قرار زیرند:
نشریه برجسته در این زمینه، Imago Mundi است که در سال 1935 تأسیس شد و اکنون به جلد 53 خود رسیده است. سالانه منتشر می شود و شامل مقالات علمی، بررسی کتاب، کتابشناسی سالانه و تقویم رویدادهای این حوزه مانند سخنرانی ها، کنفرانس ها و نمایشگاه ها می باشد. فهرستی از مطالب در طول تاریخ آن را می توان در وب سایت Imago Mundi یافت.
از دیگر مجلات مفید Terrae Incognitae است که توسط Society for the History of Discoveries منتشر شده است. البته این مجله بیشتر به جستجو در بین مقالات تأکید دارد، اما بسیاری از مقالات آن مربوط به نقشه های تاریخی هستند.
محصول مرکز اسمیت در کتابخانه نیوبری در شیکاگو، Mapline حاوی مقالات مختصری به همراه اخبار درباره مجموعه سخنرانی ها و اطلاعات مجموعه های کتابخانه است.
انجمن نقشه واشنگتن نشریه پورتولان را منتشر می کند که سه بار در سال منتشر می شود و شامل مقالات طولانی تر و کتابشناسی سالانه عالی است.
یک نشریه پرطرفدارتر، دو ماهنامه Mercator’s World است که مجله Map Collector را در سال 1996 جذب کرد. این نشریه مقالات غیر آکادمیک (یعنی بدون پاورقی) را در طیف گسترده ای از موضوعات مرتبط با نقشه، با تصاویر رنگی منتشر می کند. اگرچه این نشریه دارای هیئت مدیره قابل توجهی است، اما مقالات همیشه به دقت ویرایش نمی شوند
.Mercator’s World بیشتر به کلکسیونرها و همچنین محققان می پردازد و حاوی اطلاعاتی در مورد حراج ها و فروش نقشه است، از آنجایی که کلکسیونرهای نقشه نقش مهمی در زمینه تاریخ نقشه نگاری دارند.
برخی به تنهایی محقق هستند و برخی نیز سخاوتمندانه از دنیای دانشگاهی با مجموعه سخنرانی ها، کمک هزینه تحصیلی و هدایایی برای تهیه نقشه کتابخانه ها حمایت کرده اند.
اصلی ترین صفحه برای بحث در اینترنت MapHist است که در سال 1994 تأسیس شد و توسط دیوید کاب، کتابدار دانشگاه هاروارد نظارت می شود.
نسخه های کامل بحث و گفتگوها بر روی سی دی، با نمایه مناسب، به صورت دوره ای فروخته می شود. این فهرست اعلامیه های کنفرانس ها، کمک هزینه تحصیلی، و کتاب های جدید و همچنین بحث های پر جنب و جوش در مورد موضوعات مرتبط با نقشه را پخش می کند.
شرکت کنندگان شامل فروشندگان نقشه، کتابداران، اساتید کالج و دانشگاه، دانشجویان فارغ التحصیل و علاقمندان آماتور هستند.
دو وب سایت بسیار معتبر نیز وجود دارند که درگاه اصلی به بسیاری از منابع هستند. یکی از این وب سایتها Map History/History of Cartography، می باشد که در موسسه تحقیقات تاریخی دانشگاه لندن تأسیس شده است.
این سایت شامل یک مقدمه کلی در مورد موضوع و همچنین اخبار و راهنمای مجموعه های کتابخانه ای و فروشندگان نقشه می باشد. در لینکی که اخیراً در این سایت اضافه شده است، فرد را به مقالات و کتابهای ارسال شده در صفحات دیگر وب هدایت میکند. همچنین یک مجله الکترونیکی به نام MapForum وجود دارد که تاکنون ده شماره از آن منتشر شده است.
سایت دیگر، Odden’s Bookmarks، خارج از دانشگاه اوترخت فعالیت می کند.
اگرچه این سایتها بسیار عالی هستند، اما دارای یک مشکل اساسی در مطالعه تاریخچه کارتوگرافی (نقشه نگاری) و کیفیت پایین بازتولید نقشهها می باشند. شاید در آینده این موضوع تغییر کند، اما در حال حاضر نباید به تصاویر اینترنتی وابسته بود، تصاویری که دانلود آنها زمان زیادی می برد و معمولاً تار و اغلب ناخوانا هستند.
برخی از سایتها در حال آزمایش فناوریهای جدید هستند، اما دانلود این نرمافزار (حتی اگر رایگان باشد) ساعتها طول میکشد و ممکن است که حافظه برخی از کامپیوترها جوابگو آنها نباشند.
برخی از سایتها، مانند مجموعه آمریکای لاتین بنسون در دانشگاه تگزاس، چاپ را ممنوع میکنند و مطالعه نقشهها را دشوار میکنند. در حال حاضر هیچ جایگزینی برای دیدن نقشه به صورت اصلی یا چاپ خوب وجود ندارد.
منبع : Introduction to Cartography
for errors and updates, get in touch with Ismail Wadembere (e-mail: wadembere@gmail.com)
درباره عباس شیرزاد چناری
عباس شیرزاد چناری هستم فارغ التحصیل رشته نقشه برداری در مقطع کارشناسی، و 15 سال فعالیت در حوزه نقشه برداری بناها و محوطه های تاریخی و همچنین کارتوگرافی و تولید نقشه های استاندارد
نوشته های بیشتر از عباس شیرزاد چناری
دیدگاهتان را بنویسید