بشر از دیرباز برای کشف ناشناخته ها و شناسایی محیط زیست خود به کسب اطلاعات از طبیعت پرداخته است. این کوشش ها در ابتدا، جنبه رفع نیازهای اولیه را داشته لیکن با پیدایش جامعه و پیچیدگی پدیده های زیستی ابعاد گسترده تری یافت.

یکی از جلوه های عینی دریافت اطلاعات از محیط طبیعی، نقشه است. ضرورت تهیه نقشه بر همه کسانی که به محاسن اطلاعات تصویری واقف اند روشن است و بدون تردید می توان ادعا کرد که اجرای هر طرح مطالعاتی، آبادانی و دفاعی بدون بهره گیری از نقشه، میسر نخواهد بود و یا مشکلاتی به همراه خواهد داشت، که در این بین روشهای تهیه نقشه که تحت عنوان کارتوگرافی مطرح می شود. تا حد غیر قابل انکاری اهیمت می یابد.

یافتن واژگان مناسب که نمایانگر مفهوم و محتوای نوین باشد نه تنها در زبان فارسی بلکه در سایر زبانها و کشورهای پیشرفته مشکلی است که کارتوگراف ها را بر آن داشت تا در مورد آن به بحث بپردازند.

در زبان انگلیسی واژه هایی نظیر کارتوگرافی رقومی (Digital Cartography)، کارتوگرافی رایانه ای (Computer Cartography)، کارتوگرافی اتوماتیک (Computer Assisted Cartography)، توسط افراد مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.

اکثر کارشناسان معتقدند که این واژه ها در بردارنده مفهوم کامل و جامع کارتوگرافی امروزی نمی باشند زیرا رایانه ها تا آن حد هوشمند نشده اند که بتوانند کلیه مراحل تولید نقشه را به طور خودکار انجام دهند. اما همه کارتوگراف ها به طور نسبی در مورد یک واژه اتفاق نظر دارند و آن کارتوگرافی به کمک رایانه است. که می تواند تا حدی مفهوم آن را نشان دهد. علیرغم موضوعات متعددی که در نقشه یافت می شود و نقشه های مختلف با عناوین گوناگون را به وجود می آورند. 

از نقطه نظر کاربردی نقشه را می توان به دو گروه عمده نقشه های توپوگرافی و نقشه های موضوعی تقسیم بندی کرد. نقشه های توپوگرافی که در واقع چهره عمومی زمین را نشان می دهند، مورد استفاده گروه های مختلف مردم بوده در حالی که مراجعه کنندگان نقشه های موضوعی محدود به کارشناس های ویژه هستند.

در بسیاری از مراکز آموزشی، کارتوگرافی در کنار نقشه برداری مطرح می شود و این موضوع ضرورت این مطلب را که کلیه نقشه برداران باید خود را به دانش کارتوگرافی مجهز کنند تا بتوانند نقشه را به بهترین شکل ممکن عرضه کنند نشان می دهند.

در حالت کلی فرایندهای کارتوگرافی به دو صورت انجام می شوند:

1- کارتوگرافی دستی: که در آن کلیه کارهای مربوط به کارتوگرافی و نقشه برداری به صورت دستی و سنتی انجام می شود.

2- کارتوگرافی یارانه ای: امروزه با تحولاتی که در علوم مختلف به وجود آمده است به ویژه با پیدایش ماشین حساب های الکترونیکی (کامپیوتر)، کارتوگرافی چهره جدیدتری به خود گرفته است. به طوری که بیشتر فعالیتهای سازمان های بزرگ تهیه نقشه، بر مبنای کارتوگرافی ماشینی با کارتوگرافی خودکار استوار گشته است.

گرچه غالب اوقات بهرگیری از روشهای تازه و نو محاسنی دارد، لیکن در بسیاری از موارد شاید مقرون به صرفه نباشد که آنها را جایگزین روشهای معمول و جاری کرد.

کارتوگرافی یارانه ای که می توان آن را کارتوگرافی مدرن نیز نامید در کشورهای قابل پیاده سازی است که توان پذیرش و بهره گیری از آن را داشته باشند. 

در این کتاب سعی می گردد به تفضیل در مورد هر دو شاخه دستی و رایانه ای کارتوگرافی در دو بخش مجزا برای کلیه دانشجویان علی خصوص دانشجویان رشته نقشه برداری مطالب آموزنده ای ارائه گردد.